بدون شک توافق لوزان، مقدمه‌ای برای توفیقات بزرگ‌تر بین ایران و غرب خواهد بود؟

بررسی تغییر معادلات ژئوسیاسی منطقه : حمیدرضا ذاکری

آیا آن چه در لوزان گذشت فقط محصور به توافق هسته‌ای خواهد بود یا تبدیل به توافقی خواهد شد که فضای منطقه را برای تحولات جئوسیاسی گسترده‌تر باز خواهد کرد که معادل توافق یالتا میان قدرت‌های پیروز در جنگ جهانی دوم محسوب خواهد شد؟

 اکنون که توافق هسته ای در لوزان بر سر برنامه هسته ای ایران حاصل شده است، باراک اوباما، رئیس جمهوری امریکا می تواند بگوید که از طریق دیپلماسی توانسته چیزی را که دیگران می خواستند با استفاده از زور یا ادامه سیاست تحریم ها به نتیجه برسانند، به نتیجه رسانده است. در مقابل ایران نیز می تواند بگوید که کشور هسته ای مسالمت آمیز باقی مانده که غرب آن را به رسمیت شناخته و از طریق دیپلماسی توانسته کابوس تحریم های بین المللی را که اقتصاد آن را در سال های اخیر با چالش مواجه کرده است از بین ببرد.

اما دستاوردهای استراتژیک این توافق نامه قبل از هر چیز آب شدن یخ سردی روابط 35 ساله میان امریکا – ایران است، به عبارت دیگر این توافق می تواند عملا مرحله ای از تفاهم میان امریکا و ایران بر سر بسیاری از قضایا از جمله قضایای منطقه ای به وجود آورد، مادامی که دو طرف توانسته اند از عواقب هسته ای عبور کنند پس می توانند باب بهبود روابط و برقراری روابط طبیعی میان یکدیگر را نیز بگشایند.

توافق هسته ای می تواند مرحله ای از جئوسیاسی جدید منطقه را نیز پایه ریزی کند، این مساله سبب می شود تا امریکا به دنبال احیای روابط با ایران باشد و روابطش را با تهران عادی کند یا نقش آن را در منطقه به رسمیت بشناسد، مخالفان کشورهای شورای همکاری خلیج فارس نیز مجبورند با توجه به دفاع امریکا و اروپا از توافق هسته ای با ایران با آن کنار بیایند و دست از مخالفت بردارند.

البته اعراب فعلا عصبانی هستند و به مخالفت برخواسته اند. یکی از بارزترین این معترضان عربستان سعودی است که فرماندهی پیمان "طوفان قاطع" برای توقف گسترش الحوثی ها را بر عهده گرفته و نفوذ ایران را نه تنها در صنعا بلکه در بغداد و دمشق و بیروت را نیز خطری برای خود می داند. عربستان همچنان می گوید ایران دست خود را از این چهار پایتخت بردارد. این هدف اعلام شده از سوی "طوفان قاطع" کودتایی علیه ائتلاف امریکا که در تابستان گذشته علیه داعش در عراق و سوریه ایجاد کرد، محسوب می شود. وقتی که ائتلاف امریکا دستورالعملی مغایر با دستورالعمل کشورهای عربی حوزه خلیج فارس دنبال کرد، عربستان سعودی تصمیم گرفت که از ایالات متحده دور شود، برای همین پیمان "طوفان قاطع" را تشکیل داد و تلاش کرد تا صحنه استراتژیک در منطقه را ابتدائا از یمن تغییر دهد. دلایل بسیاری وجود دارد که ثابت می کند "طوفان قاطع" با استیلای "جبهة النصره" بر ادلب و بصری الشام و گذرگاه مرزی نصیب با اردن و گسترش حضور داعش تا اردوگاه یرموک که تنها دو کیلومتر از دمشق فاصله دارد، ارتباط مستقیم دارد.

وقتی که واشنگتن می بیند اولویتش در مبارزه با داعش و دیگر گروه های جهادی است و این مساله مقدم بر سرنگونی حکومت سوریه است، خود را به ایران نزدیک تر می بیند. در حالی که عربستان خود را به دور از واشنگتن تصور می کند در حالی که به روشنی می بیند که متحد سابق هیچ عجله ای برای توجه به مخاطرات آن مطابق با دستورالعمل های عربستانی در راس آنها ایران ندارد.

آیا آن چه در لوزان گذشت فقط محصور به توافق هسته ای خواهد بود یا تبدیل به توافقی خواهد شد که فضای منطقه را برای تحولات جئوسیاسی گسترده تر باز خواهد کرد که معادل توافق یالتا میان قدرت های پیروز در جنگ جهانی دوم محسوب خواهد شد؟